Paweł Liber – leśnik i bohater
Nadleśnictwo Piwniczna słynie z pięknych lasów i malowniczych krajobrazów. Oprócz walorów przyrodniczych jest to miejsce związane z bohaterami II wojny światowej. Jednym z takich bohaterów jest Paweł Liber ps. „Sprytny”, którego życiorys jest pełen heroicznych czynów i poświęcenia, a także związany jest z ochroną przyrody.
Życie Pawła Libera przed
II wojną światową
Paweł Liber urodził się 6 stycznia 1898 roku w
Mniszku na Słowacji. Darzył Polskę szczególnym uczuciem, mimo że jego rodzinnym
krajem była Słowacja. Zakończywszy roczną praktykę leśniczą w Starej Lubowni,
Paweł Liber trafił do Piwnicznej, gdzie podjął pracę w gospodarstwie rolnym.
Równocześnie doskonalił swoją znajomość języka polskiego, ucząc się od syna
gospodarza.
Wybuch I wojny światowej zmusił go do powrotu na
Słowację, gdzie kontynuował edukację leśniczą i został powołany do służby
wojskowej. Służył w różnych miejscach, od Miszkolca po tereny Serbii, Albanii,
Włoch i Niemiec. Pod koniec wojny Paweł Liber wrócił do Polski i włączył się w
walki o Lwów oraz w III powstanie śląskie. Jego odwaga została doceniona i po
wojnie otrzymał Krzyż Virtuti Militari.
Po krótkim pobycie na Słowacji Paweł Liber
odnalazł swoje miejsce w lasach miejskich Piwnicznej, gdzie żył i pracował aż
do czasu przejścia na emeryturę. Pracując w okolicach Piwnicznej, mógł obcować
z lasem i dziką przyrodą. Był wierny Stronnictwu Ludowemu i angażował się w
działalność społeczną oraz polityczną w regionie.
Działalność Pawła Libera
w trakcie II wojny światowej
Okupacja niemiecka w Polsce była okresem, w
którym Paweł Liber wykazał się niezwykłą odwagą i poświęceniem. Dzięki
niezwykłej znajomości terenu i języka słowackiego, stał się organizatorem i
kierownikiem przerzutów granicznych. Współpracował z grupą kurierów z odcinka
„Poprad” oraz z komórkami konspiracji w Tarnowie, Bochni, Wieliczce i Krakowie.
Zorganizowana przez niego siatka przerzutowa przekazywała przez granicę
przesyłki, korespondencję wojskową i broń. Pomagali oni również oficerom, Żydom
i innym zagrożonym represjami i śmiercią uciec do Budapesztu.
Działania kurierów i przewodników były obarczone
wielkim ryzykiem. Niektórzy z nich zostali aresztowani, lub zabici. Sam „Sprytny”
znalazł się nawet w więzieniu gestapo, gdzie przeszedł tortury, ale siatka wykupiła
go z niewoli. Innym razem Paweł Liber uciekł z eskorty strażników.
Pod koniec wojny współpracował ze słowackim
ruchem oporu oraz z partyzantką radziecką.
Życie Pawła Libera po wojnie
Po zakończeniu wojny wrócił do Piwnicznej, gdzie
działał społecznie. Zasiadał w Radzie Miejskiej, radzie nadzorczej Gminnej
Spółdzielni, w Banku Spółdzielczym oraz Kole Miejskim Związku Bojowników o
Wolność i Demokrację.
Zmarł 17 kwietnia 1979 w Barcicach i został
pochowany w Piwnicznej. Odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim i odznakami
regionalnymi.
Życie Pawła Libera, znanego jako „Sprytny”, jest
świadectwem odwagi, poświęcenia, miłości do ojczyzny i przyrody. Jego praca
jako leśnika i heroiczne działania podczas wojny przypominają nam, że ochrona
przyrody i walka o wolność są wartościami, które zawsze warto pielęgnować.
Śladami kurierów
Tereny Nadleśnictwa Piwniczna przecina Karpacki
Szlak Partyzantów i Kurierów, który zachęca nie tylko do wspaniałych wycieczek
po urokliwych górach Sądecczyzny, ale także do podróżowania w czasie – do
czasów II wojny światowej.
Jest to szlak, który wiąże walory przyrodnicze z
historią bohaterskich ludzi, takich jak Paweł Liber, i ich niezwykłą
działalnością na rzecz wolności. To właśnie w okolicach Piwnicznej, Muszyny i
Szczawnicy przekraczano granicę w drodze z Polski przez Słowację na Węgry. Na
terenie Sądecczyzny znajdowały się trasy przerzutowe „Poprad” i „Dunajec” z
wieloma wariantami. Jednym z punktów, gdzie przekraczano granicę jest
Eliaszówka. Trasa z Piwnicznej do Koszyc, choć trudna, była pokonywana w
niespełna 48 godzin. Nie tylko kurierzy byli na celowniku okupantów. W tym
samym czasie obławy kierowano także na partyzantów, ukrywających się w
pobliskich górach.
Wędrując okolicznymi lasami, można poznać nie
tylko niezwykłą historię regionu, ale także podziwiać malownicze widoki i dziką
przyrodę. W pobliskich lasach znajduje się wiele pomników poświęconych
przewodnikom, kurierom, łącznikom oraz partyzantom działającym na tych
terenach. Jednym z nich jest znajdujący się w Suchej Dolinie, powyżej parkingu,
pomnik upamiętniający kurierów, łączników i przewodników, którzy organizowali
przerzuty ludzi, przesyłek oraz wiadomości na trasie Warszawa-Budapeszt.
To symboliczne miejsce, w którym przechodzili
oni na Słowację, przypomina nam o odwadze i poświęceniu tych, którzy ryzykowali
życiem, by pomagać innym. To także zaproszenie do własnego historycznego
śledztwa, które można przeprowadzić, podążając śladem tych niezwykłych ludzi
przez piękne lasy Nadleśnictwa Piwniczna.
Artykuł jest częścią cyklu „Zakochani w przyrodzie” sponsorowanego przez
Nadleśnictwo
Piwniczna, Lasy Państwowe.
Anna
Ogorzały
Na
podstawie:
- Lebdowicz
E., Lebdowicz M. „Dawni piwniczanie. Słownik biograficzny”
- Karpacki szlak partyzantów i kurierów [online]
http://www.karpackamapaprzygody.pl
