Co słychać nad Popradem w Piwnicznej-Zdroju?

Popradowa nuta... Fot. wykonana w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Piwnicznej-Zdroju

Recenzja książki: Popradowa nuta. Górale nadpopradzcy. Pieśni śpiewane w XIX i XX wieku, Stowarzyszenie Górali Nadpopradzkich, Piwniczna-Zdrój 2018, ss. 394.


 Dokumentowanie folkloru jest zadaniem tak samo ważnym, jak trudnym, wymagającym wieloletniej pracy i zaangażowania. Niewątpliwie w ostatnich latach zainteresowanie kulturą ludową wzrasta, ale jednocześnie w wielu regionach wciąż brakuje obszernych i rzetelnych publikacji, dokumentujących dziedzictwo duchowe czy materialne danej językowo-kulturowej społeczności. Lukę tę postanowili wypełnić autorzy śpiewnika Popradowa nuta, który w 2018 roku doczekał się drugiego już tomu.
Dzieło to, będące zwieńczeniem ponad stuletniej [!] pracy, zawiera kilkaset pieśni, reprezentujących zróżnicowane, starsze i nowsze gatunki folkloru, tj. pieśni baciarskie, ballady, pieśni kolędowe, kołysanki, pieśni miłosne, przyśpiewki, pieśni rekruckie czy nabożne. Osobny rozdział autorzy poświęcili utworom współczesnym. Zapisom tekstów (w transkrypcji półfonetycznej) w większości towarzyszą zapisy nutowe. Śpiewnik dokumentuje nie tylko pieśni, ale także widowiska (zawiera scenariusze wraz ze zdjęciami), ponadto prezentuje sylwetki zbieraczy nadpopradzkiego folkloru muzycznego. Książka zawiera wykaz źródeł, do których należą między innymi melodie i teksty pozyskane z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Małopolskiego Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu; zbiory autorskie, np. zbiór Mieczysława i Jerzego Łomnickich oraz pieśni nagrane w czasie wywiadów przeprowadzonych w latach 2014-2016 przez Dariusza Rzeźnika, z pomocą Wandy Łomnickiej-Dulak, pieśni i przyśpiewki zapisane w ramach zadań szkolnych uczniów Szkoły Podstawowej w Piwnicznej z lat 60 i 70 XX wieku czy utwory z „archiwów domowych”. Korzystanie ze zbioru ułatwia indeks incipitów pieśni. 

 Śpiewnik Popradowa nuta nie tylko wypełnia lukę w dokumentacji nadpopradzkiego folkloru pieśniowego, utrwala i upowszechnia kulturowe dziedzictwo regionu, ale jest również wyrazem pasji i miłości do sztuki ludowej, połączonej z uważnością i skrupulatnością. Imponuje zarówno liczba zgromadzonych utworów, jak i ich gatunkowe zróżnicowanie. Pieśni zebrane podczas badań terenowych, nagrywane przez uczniów czy udostępniane z archiwów domowych czynią dzieło zbiorem świeżym, zakorzenionym w bezpośrednim doświadczeniu jego twórców. Część dokumentująca sylwetki zbieraczy nadpopradzkiego folkloru muzycznego pozwala dokładnie poznać (współ)autorów śpiewnika, ich drogę zawodową, twórczość i imponujące niekiedy dokonania. Stanowi wyraz należnej dla nich czci, ale także ukazuje znaczącą rolę indywidualnego zaangażowania w upamiętnianiu i ożywianiu kultury ludowej. Wszystko to czyni Popradową nutę książką wyjątkową, o głębokim wymiarze podmiotowym. Jeśli powstaną kolejne tomy lub śpiewnik miałby doczekać się wznowienia, należałoby ponownie rozważyć klucz, według którego prezentowane są utwory. Konsekwentne zastosowanie jednolitego układu gatunkowego (dla wszystkich źródeł łącznie, jak np. w zbiorach serii Polska pieśń i muzyka ludowa), dałoby – jak sądzę – pełniejsze wyobrażenie o treściowej zawartości pieśniowego folkloru nadpopradzkiego, ułatwiłoby przeprowadzanie analiz np. porównawczych, a także  uprościłoby korzystanie ze śpiewnika. Korekty i ujednolicenia wymagałby również sposób zapisywania incipitów pieśni.


Śpiewnik „Popradowa nuta” nie tylko dokumentuje, utrwala, chroni przed zapomnieniem, ale przede wszystkim ożywia kulturowe dziedzictwo regionu. Czytelnikom daje nadzieję na dalsze tego typu dzieła, a dla zbieraczy folkloru powinno być skuteczną zachętą do wzmożonej i owocnej pracy.
Ewa Hrycyna
Ewa Hrycyna

 Ewa Hrycyna, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa polskiego (praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Jerzego Bartmińskiego nosiła tytuł Językowo-kulturowy obraz ziół w polskiej tradycji ludowej), logopeda, etnolingwista; adiunkt w Instytucie Polonistyki i Logopedii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. W latach 2011 – 2013 pracownik, a obecnie współpracownik Zespołu Etnolingwistycznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Polskiej Akademii Nauk do Słownika Stereotypów i Symboli Ludowych. Autorka publikacji naukowych dotyczących językowego obrazu świata, gatunków mowy, gatunków folkloru, zaburzeń mowy.

Popularne posty z tego bloga

Jak powstała "Szkoła nad obłokami"

Obraz
  Jak powstaje książka? Według Marii Kownackiej było to najczęściej zadawane pytanie na spotkaniach autorskich. Odpowiedzi udzieliła m.in w czasopiśmie „Płomyk” w artykule z 1959 roku pt.: Narodziny książki. Czyli jak powstała „Szkoła nad obłokami” . W związku z realizacją przez Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Piwnicznej-Zdroju projektu Nad obłokami przypominamy wspomniany artykuł. Projekt Nad obłokami otrzymał dofinansowanie ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego . Zadanie obejmuje przygotowanie pleneru fotograficznego inspirowanego książką Szkoła nad obłokami – zarówno tekstem Marii Kownackiej jak i ilustracjami Witolda Chomicza, a także materiałami zgromadzonymi w Izbie Pamięci Marii Kownackiej na warszawskim Żoliborzu. Jest okazją do połączenia kilku światów - świata mieszkańców górskich przysiółków, w tym Niemcowej, gdzie znajdowała się jedna z najwyżej położonych w Polsce szkół, ś
Czytaj więcej

„O słoneczko wyszło” Wspomnienie Michała Nakielskiego

Obraz
Nakielski Michał i jego syn Krzysztof. Fot. Montaż na bazie fotografii Piotra Droźdika Brakło dobrego człowieka – wspomina synowa, był to człowiek wysokiej kultury – mówi wnuk, syn wymienia jednym tchem : życzliwy ludziom, wyrozumiały, bezstronny, z poczuciem humoru , wnuczka dodaje: kochał słońce, wyczekiwał na nie i komentował zadowolony „o słoneczko wyszło” . Wspominają : nigdy nie grymasił, zjadał posiłek i zawsze dziękował, na nic się nie skarżył . Kiedy kilka lat przed śmiercią stracił wzrok na jedno oko, też nikomu nic nie powiedział, tak że rodzina nie wie dokładnie, kiedy to się mogło stać. Na pewno nie było to z niedbalstwa, ponieważ dbał o swój wygląd, a także miał swój standardowy plan dnia. Tutaj jednak trzeba dodać, że nie pośpieszał, nie wywierał presji, a odstępstwa były mile widziane, zwłaszcza jeśli dotyczyły „wygłupów”. Michał Nakielski - fot. z rodzinnego archiwum Na bosaka biegłem do szkoły Pochodził z Przysietnicy. Urodził się na Polanie Pieniężnej pod Radziej
Czytaj więcej

W lecie ta liczba redukuje się do połowy, a reszta pasie bydło, gęsi i nierogaciznę

Obraz
Zapraszamy do przeczytania bardzo ciekawego tekstu z 1880 roku wyszperanego przez Katarzynę Jarzębak.  Z Piwnicznej Teraz przystępujemy do szkoły. Ze szkołą rzecz idzie oporem i bardzo naturalnie, bo gdzie jak tu zuchwalstwo i samowola jest główną cechą obywatela, tam oczywiście wszelki rygor – nawet i szkolny – wykluczony być musi, toż nauczyciel p. Paweł Steranka (ma wyższe gymnazjum: seminarjum) jest tu solą w oku i acz mąż fachu, niedojdzie tu końca. Szkoła w Piwnicznej, jest szkołą etatową jednoklasową. Dzieci w wieku szkolnym będących (Piwniczna, Kokoszka, Młodow) bywa do 500, (wykaz 487) w samej zaś Piwnicznej nad 400 (bo Kokoszka i Młodow są wsie bardzo małe). Z tym 487 Rada szkolna miejscowa obowiązuje do szkoły zwykle 80 do 90 dzieci, (wykaz R. Sz. ok. 79) z jak najmniejszej odległości, lecz i to się dzieje tylko proforma, bo i z tych chodzi do szkoły ledwie 65 dzieci katolickich i 5 żydowskich rozumie się w zimie, w lecie ta liczba redukuje się do połowy, a r
Czytaj więcej